Nowa twarz rewitalizacji

Od Archipelagu Wysp do Superścieżki

Jednym z pierwszych projektów placemakingowych w mikroskali był Archipelag Wysp na warszawskiej Woli. Polegał on na rewitalizacji placu przy ul. Krochmalnej i stworzeniu w tym miejscu stref pracy, wypoczynku i zabaw dla dzieci. W przygotowaniu koncepcji brały udział władze samorządowe dzielnicy, lokalne organizacje pozarządowe, pracownia architektoniczna Centrala oraz firma Skanska. Na tym polu zaczęła kiełkować polska formuła placemakingu, która rozrosła się w stolicy Małopolski.

Przykładem pełnowymiarowego projektu placemakingowego jest „Superścieżka” polegająca na zagospodarowaniu przestrzeni pomiędzy rondami: Mogilskim i Grzegórzeckim w Krakowie. Blisko pięć hektarów terenu rozpiętego na półkilometrowym łuku al. Powstania Warszawskiego stało się obszarem pierwszego na tą skalę eksperymentu miejskiego. Głównym konsultantem przedsięwzięcia było duńskie biuro Gehl Architects, a organizatorem i koordynatorem procesu Fundacja Aktywnych Obywateli im. Józefa Dietla. Nieprzyjazny mieszkańcom ze względu na spory ruch samochodowy, brak zieleni oraz ekrany akustyczne teren wzięli na warsztat mieszkańcy. Pod okiem doświadczonych architektów wspólnie uczestniczyli w bezprecedensowym w skali kraju projekcie zainicjowanym przez firmę Skanska Property Poland. Inicjatywa połączyła władze miasta, architektów, prywatnych inwestorów oraz organizacje pozarządowe. Jej celem była atrakcyjna aranżacja przestrzeni, która obecnie pełni wyłącznie funkcje tranzytowe. Ta sytuacja ma się wkrótce zmienić – pierwsze prace nad stworzeniem Superścieżki mają rozpocząć się jeszcze przed wakacjami i objąć Skwer M. Eilego. Kolejne etapy przebiegać będą zgodnie z harmonogramem prac budowlanych związanych z zamierzeniami poszczególnych inwestorów.

Partycypacja to uczestnictwo

W ramach projektu przeprowadzony został cykl warsztatów, podczas których podzieleni na grupy mieszkańcy aranżowali przestrzeń według własnych potrzeb. Następnie poprzez głosowanie został wybrany projekt, który po opracowaniu przez architektów krajobrazu z pracowni Land-Arch trafi do władz miasta. Projekt „Superścieżka” od początku aktywnie zaangażowani są również przedstawiciele władz Krakowa. Pomysł bardzo entuzjastycznie przyjęła Elżbieta Koterba, zastępca prezydenta Krakowa ds. rozwoju. Superścieżka wyznaczyła zupełnie nowe standardy nie tylko w Krakowie, ale w całym kraju – przekonuje dziś wiceprezydent Koterba. I dodaje, że sukces tego projektu jest przykładem na to, że w Krakowie w odpowiedni sposób prowadzi się dialog między mieszkańcami, inwestorami i gminą. 

Podobnego zdania jest Grzegorz Stawowy, przewodniczący Komisji Planowania Przestrzennego i Ochrony Środowiska w Radzie Miasta Krakowa. W odpowiednim czasie i miejscu spotkały się podmioty, które mają interes zbieżny z interesem mieszkańców – zauważa. Jego zdaniem, dzięki temu pomysłowi uda się kompleksowo zagospodarować ważny funkcjonalnie i wizerunkowo obszar miasta. Już dziś widać, że idea placemakingu, wdrożona w Krakowie przez Superścieżkę, stała się nowym trendem w przywracaniu miasta mieszkańcom – podkreśla radny Stawowy.

Superścieżka, słowo się rzekło

Projekt odzwierciedla oczekiwania mieszkańców, wyrażone w trakcie warsztatów i czerpie ze zwycięskiej koncepcji zatytułowanej „SŁOWO”. Jest on kanwą, która nadaje jednorodny charakter całemu obszarowi. Jego podstawowym założeniem i zadaniem projektowym było odsunięcie komunikacji pieszej od ruchliwej arterii, co pozwoliło na powstanie alternatywnej ścieżki uspokojonej komunikacji, jak najbardziej dosuniętej do istniejących i powstających budynków. Wcześniej istniejące rozwiązania komunikacyjne – droga rowerowa oraz chodnik wzdłuż ulicy – zostały w projekcie zachowane, jednak spełniają raczej funkcję tranzytową. Projektowana ścieżka oddzielona jest od nich za pomocą pasma zieleni.

„Superścieżka” zachowuje postulowany w trakcie warsztatów podział na strefy funkcjonalne: strefa spotkań związana z kulturą zostanie zorganizowana w dawnym forcie na rondzie Mogilskim, gdzie także zostaną umieszczone elementy architektoniczne oraz zieleń, tworzące miejski plac. Początkiem alternatywnej komunikacji jest budynek Axis, wokół którego znajdą się dodatkowe nasadzenia zieleni oraz charakterystyczne elementy małej architektury.

Istniejący tuż obok Skwer Eilego jest centralnym punktem założenia – od strony północnej przewidziano w nim swego rodzaju „poczekalnię” dla pobliskich budynków sądów, czyli odizolowane i zaciszne wnętrza. Południową część zajmie plac zabaw dla dzieci i skwer w otoczeniu zróżnicowanej i uporządkowanej zieleni. Położone dalej strefy parkingu kontynuują uspokojoną komunikację, zaś pomysłem na podniesienie ich jakości są działania artystyczne, które nie zaburzą działania tego obszaru.

W Krakowskim Szkolnym Ośrodku Sportu znajdzie się strefa sportowa, otwarta dla mieszkańców, którzy będą mogli realizować w niej potrzebę rekreacji i wypoczynku. Na obszarze parku sportowego zostaną zorganizowane główne nasadzenia zieleni, czemu sprzyjać będzie także postulowane otwarcie widokowe budynku dzięki likwidacji ekranów akustycznych. Na sąsiadującym z tym obszarem terenem Ratusza Marszałkowskiego zostanie stworzony reprezentacyjny plac miejski, spełniający funkcje dawnej agory. Realizacja projektu Superścieżka pokazała, że współpraca wielu podmiotów, na co dzień nawet konkurujących ze sobą, jest możliwa. Z czasem coraz więcej osób ze strony Gminy włączało się w ten projekt, podobnie jak dziś coraz więcej firm prywatnych chce wdrożyć podobne projektów w innych miastach.

Śladem Superścieżki realizowany jest w Krakowie projekt nowych miejskich parków - na Prądniku Czerwonym i na Zabłociu. Formuła konsultacji zrealizowana w Krakowie stała się również inspiracją do projektu placemakingowego w Warszawie. Nowa Towarowa, bo tak brzmi nazwa tego przedsięwzięcia, staje się atrakcyjną, publiczną przestrzenią wokół wypiętrzającego się w tej dzielnicy centrum biznesowego. Tego typu działania społeczne to przyszłość, bo tak to się robi na świecie. Doświadczenia innych państw pokazują, że to działa. Ludzie bardziej związują się z miejscem, bo zostaje przez nich oswojone, włożyli w nie przecież cząstkę siebie - mówi Veronika Themerson ze Skanska.