Większość ankietowanych przez KPMG firm rodzinnych pozytywnie ocenia swoją sytuację ekonomiczną, planuje nowe inwestycje, nie mając przy tym problemów z dostępem do finansowania. Największym wyzwaniem dla biznesu rodzinnego pozostaje rynek pracy, a także konieczność zmierzenia się ze skomplikowanym prawem podatkowym.
Stabilna sytuacja ekonomiczna i pewniejsze perspektywy
57 proc. polskich i 70 proc. europejskich firm rodzinnych ocenia sytuację ekonomiczną swojej firmy w najbliższych miesiącach jako bardzo dobrą lub dobrą. Po raz kolejny spadł udział firm negatywnie oceniających sytuację finansową – na koniec 2014 roku wyniósł on 7 proc. dla Polski i 5 proc. dla pozostałych państw europejskich.
W odniesieniu do poprzedniej edycji badania zmalał udział firm, które zmniejszyły poziom przychodów i zatrudnienia na rzecz tych, które go zwiększyły lub utrzymały. W Polsce zaledwie 15 proc. firm rodzinnych odnotowało spadek przychodów, podczas gdy pół roku temu wskazywała na to co czwarta firma. Redukcja zatrudnienia miała miejsce w co dziesiątym przedsiębiorstwie.
Tylko 45 proc. polskich firm rodzinnych prowadzi działalność zagraniczną, podczas gdy w skali Europy odsetek ten wynosi aż 72 proc. To jeden z nielicznych parametrów, dla którego polskie przedsiębiorstwa tak znacznie odbiegają od średniej europejskiej. Można znaleźć wiele przyczyn tej sytuacji. Na pewno należą do nich brak odpowiedniej wiedzy na temat funkcjonowania rynków zagranicznych, czy możliwości i warunków sprzedaży konkretnych produktów i usług w innych państwach. Wiąże się to również z innymi obawami, które sprawiają, że przedsiębiorcy dużo pewniej czują się na rodzimym rynku i to właśnie w kraju chcą dalej rozwijać swoją działalność – mówi Mirosław Grabarek, partner w dziale audytu w KPMG w Polsce.
Największe wyzwania dla firm rodzinnych
63 proc. polskich firm rodzinnych obawia się obecnie coraz wyższych kosztów pracy (8 proc. więcej, niż w poprzedniej edycji badania). Największy wzrost zanotowała coraz większa konkurencja w pozyskaniu wykwalifikowanej kadry ze strony innych firm. To druga co do istotności kwestia zarówno w Polsce, jak i w Europie. Dla wszystkich krajów europejskich objętych badaniem, największym wyzwaniem pozostaje spadek rentowności firmy, jednak powoli traci on na znaczeniu.
Pozyskanie pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami staje się coraz większym problemem w biznesie rodzinnym. Jest to odzwierciedleniem między innymi niekorzystnych zmian zachodzących na rynku pracy. Przy ograniczonej liczbie specjalistów z poszczególnych dziedzin, ich pozyskanie staje się dużym problemem, wpływającym na działalność biznesu rodzinnego – komentuje Wojciech Stopka, partner w dziale audytu w KPMG w Polsce.
W tym obszarze szczególnym wyzwaniem wydaje się być pozyskanie do firm rodzinnych menedżerów najwyższego szczebla. Ten problem staje się coraz istotniejszy, gdyż dziś wiele firm założonych na początku lat 90. XX wieku zbliża się do etapu sukcesji, tj. do przekazania zarządu w ręce młodego pokolenia. Z badania KPMG wynika, że w ciągu najbliższych 12 miesięcy 39 proc. firm rodzinnych w Polsce rozważa zmiany strategiczne, a najczęściej dotyczą one właśnie przekazania zarządzania firmą kolejnemu pokoleniu. Jednak 29 proc. z nich planuje przekazać zarządzanie firmą osobie spoza rodziny, co może wskazywać na to, że młodzi ludzie niechętnie decydują się na przejęcie rodzinnego biznesu. Zatem wiele firm rodzinnych będzie zmuszone poszukiwać zarządów spoza rodziny. To szczególnie trudny problem, bo dostępni na rynku menedżerowie najczęściej nie zdają sobie sprawy z wartości, jakimi kierują się firmy rodzinne, ani też z wagi, jaką do tych wartości przykładają – wyjaśnia Andrzej Blikle, prezes stowarzyszenia Inicjatywa Firm Rodzinnych.
Z jakimi kwestiami zmagają się obecnie firmy rodzinne?
Źródło: Raport KPMG "Barometr firm rodzinnych", 2015
Dostęp do finansowania
Badanie KPMG dowodzi, że tylko 13 proc. polskich firm rodzinnych miało problemy z uzyskaniem finansowania w ciągu ostatnich sześciu miesięcy. Oznacza to spadek o połowę – w poprzedniej edycji badania na takie problemy wskazywało aż 26 proc. przedsiębiorców w Polsce. Pod tym względem sytuacja w Polsce okazuje się bardziej sprzyjająca, gdyż wśród firm ze wszystkich badanych państw, problemy z uzyskaniem finansowania miała co piąta. Jeśli już polskie przedsiębiorstwa rodzinne mają problemy z pozyskaniem środków finansowych, to najczęściej skutkuje to trudnościami w realizacji nowych inwestycji (78 proc.), problemami w działalności operacyjnej (56 proc.) i trudnościami w zarządzaniu gotówką (50 proc.).
W ocenie przedstawicieli polskich firm rodzinnych najatrakcyjniejszą formą finansowania pozostaje kapitał własny – twierdzi tak 39 proc. badanych. W skali Europy obecnie za najatrakcyjniejsze źródło finansowania został uznany kredyt bankowy, na który wskazało aż 47 proc. badanych.
Rekordowo niskie stopy procentowe sprawiają, że finansowanie za pomocą kredytów staje się bardziej atrakcyjne niż dotychczas. Zostało to zauważone przez firmy rodzinne w Europie, które właśnie to źródło finansowania uznały za najkorzystniejsze. Jednak polscy przedsiębiorcy wciąż tradycyjnie stawiają na kapitał własny – mówi Mirosław Grabarek, partner w dziale audytu w KPMG w Polsce.
Którą z form finansowania firmy rodzinne oceniają jako najatrakcyjniejszą
w perspektywie najbliższych sześciu miesięcy?
Źródło: Raport KPMG "Barometr firm rodzinnych", 2015
Skomplikowane przepisy podatkowe
Obecnie firmy rodzinne w Polsce oczekują przede wszystkim uproszczenia przepisów podatkowych (wskazało na nie 58 proc. respondentów) i niższego poziomu opodatkowania (50 proc.). Chociaż dla firm europejskich te kwestie podatkowe również wymagają zmian (odpowiednio 42 proc. i 43 proc.), to obecnie najbardziej potrzebną zmianą są dla nich elastyczniejsze przepisy dotyczące rynku pracy (50 proc.) i zminimalizowanie przeszkód administracyjnych (49 proc.).
Polscy przedsiębiorcy wciąż oczekują usprawnień prawa podatkowego. Chodzi przede wszystkim o bardziej przejrzyste przepisy, niepozostawiające pola do różnych interpretacji, jak ma to miejsce obecnie. Różne interpretacje wydawane w podobnych sprawach i częste zmiany w przepisach sprawiają, że osoba prowadząca firmę nawet po wielu latach działalności może mieć problemy z zarządzaniem kwestiami podatkowymi – mówi Andrzej Bernatek, partner w dziale doradztwa podatkowego w KPMG w Polsce.
Raport KPMG „Barometr firm rodzinnych” jest trzecią edycją europejskiego raportu KPMG przeprowadzanego w wybranych krajach Europy. W tym roku po raz drugi udział w badaniu wzięły również polskie firmy rodzinne. Celem badania było poznanie specyfiki działalności firm rodzinnych – problemów, jakie napotykają, zmian, których oczekują, oraz strategii, które wdrażają w swoich przedsiębiorstwach. „Barometr firm rodzinnych” w Europie przeprowadzano metodą wywiadów internetowych.
KPMG to międzynarodowa sieć firm świadczących usługi z zakresu audytu, doradztwa podatkowego i doradztwa gospodarczego. KPMG zatrudnia ponad 155 000 pracowników w 155 krajach. Niezależne firmy członkowskie sieci KPMG są stowarzyszone z KPMG International Cooperative („KPMG International”), podmiotem prawa szwajcarskiego. Każda z firm KPMG posiada odrębną osobowość prawną. W Polsce KPMG działa od 1990 roku. Obecnie zatrudnia ponad 1200 osób w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku, Katowicach i Łodzi.
Inicjatywa Firm Rodzinnych jest stowarzyszeniem zarejestrowanym na początku 2008 roku z siedzibą w Warszawie. Celem stowarzyszenia jest rozwój i integracja społeczności firm rodzinnych w Polsce, a także krzewienie idei państwa prawa, etyki w biznesie i gospodarki wolnorynkowej. IFR ma obecnie około 300 członków, lokalnie działają 3 koła IFR: w Krakowie, Wrocławiu i Warszawie. Stowarzyszenie realizuje projekty szkoleniowe oraz współpracuje z Kancelarią Prezydenta RP m.in. w obszarze promowania przedsiębiorczości rodzinnej, a także stwarzania przez firmy przyjaznej atmosfery dla rodzin pracowników. IFR współpracuje też z Rzecznikiem Praw Obywatelskich oraz Ministerstwem Gospodarki. Wydawca dwumiesięcznika „Relacje. Magazyn Firm Rodzinnych”.